Swine Expert Update: PRRS of Influenza?
PRRS of Influenza?
In het Zakboek Varkens* staat een overzicht van symptomen die passend zijn bij PRRS dan wel Influenza (griep) infecties bij zeugen. De vergelijking van de twee virussen kan opgevat worden als dat de beschreven verschillen zwart-wit zijn en dat er sprake is van enkelvoudige infecties. In dit beknopte artikel probeer ik op basis van achtergrondinformatie wat van de ziekteverschijnselen te verklaren, maar ook duidelijk te maken dat zwart-wit denken (ook hier) niet de werkelijkheid is.
Overeenkomsten
Zowel PRRS als Influenza zijn enkelstrengs RNA-virussen en hebben beiden een envelop. Toch behoren ze tot verschillende types. Een vrij ‘zichtbaar’ verschil is bijvoorbeeld dat het Influenza-virus (80-120 nm) groter is dan het PRRS-virus (50-70 nm).
Muteren
Een eigenschap van RNA-virussen is dat ze erg snel muteren waardoor ze vrij gemakkelijk aan het immuunsysteem ontsnappen. Mutatie kan op twee manieren: door kopieerfouten van het RNA bij vermenigvuldiging (‘drift’) en wanneer tijdens vermenigvuldiging per ongeluk stukken RNA van verschillende stammen worden uitgewisseld (recombinatie, ‘shift’). Recombinatie is vooral bij Influenza een bekend fenomeen en kan een nieuwe epidemie veroorzaken. Elke mutant kan tot een potentiële heterologe infectie leiden.
.jpg)
Kruisbescherming
Enige mate van kruisbescherming is vaak te verwachten, maar is meestal beperkt werkzaam. Dit verklaart onder andere waarom vaccins in de regel wel effectief zijn, maar niet volledig. Zoals gemeld bevatten beide virussen een envelop. Als de envelop kapot is, gaat het virus dood. Dat maakt dat zowel PRRS-virus als Influenza-virus gevoelig zijn voor reiniging en desinfectie én voor hitte en droogte.
Verschillen
Zoals bekend kan PRRS alleen varkens infecteren en kan Influenza ook mensen infecteren (als ook verschillende soorten vogels). PRRS-virus infecteert een varken op verschillende manieren, voornamelijk door direct contact met infectieus materiaal, waartoe je alle se- en excreta van een besmet varken kunt rekenen. Het aantal virusdeeltjes nodig voor een infectie is sterk afhankelijk van de infectieroute.
PRRS infectie
De meest effectieve infectieroute is direct contact met wondjes, zoals bijvoorbeeld via bijtwondjes bij vechten na mengen (!), maar ook bij het herhaalde gebruik van dezelfde naald of castreermesje. Verplaatsing door de lucht behoort tot de minst effectieve infectieroutes en maakt tussen bedrijven meer kans in heel vochtige lucht met weinig luchtverplaatsing en onder koude omstandigheden.
PRRS risico’s
Vooral de risico’s die kleven aan het verplaatsen en mengen van dieren worden onderschat. PRRS-virus heeft een sterke voorkeur voor macrofagen in de longen en in het lymfeweefsel en voor dendritische cellen. Als die cellen geïnfecteerd zijn dan functioneert het immuunsysteem minder goed. Onder andere op deze manier is PRRS in staat om het immuunsysteem zo te ontregelen dat het lang duurt voordat er een fatsoenlijke immuunreactie op gang komt.
Het kan vanaf het moment van infectie ruim 200 dagen duren voordat een varken het PRRS-virus definitief kwijt is. Zoals gezegd wordt PRRS-virus uitgescheiden met alle se- en excreta (horizontale overdracht), maar kan er ook virusinfectie plaatsvinden van de zeug naar de ongeboren biggen (verticale overdracht). Bij infectie voor de geboorte kunnen de vruchten afsterven, maar in de regel worden er biggen geboren die langdurig virus blijven uitscheiden.
.png)
Ziekteverschijnselen PRRS
Ziekteverschijnselen ten gevolge van PRRS zijn primair het gevolg van virus wat circuleert in het bloed en van infectie van ongeboren biggen.
- Typisch bij gespeende biggen en vleesvarkens zijn: algemeen ziek, koorts, ontstoken ogen, longontsteking zonder hoest, huidbloedingen (waaronder blauwe oren) en vooral ook secundaire bacteriële infecties en verhoogde uitval.
- Typisch bij zeugen zijn: onregelmatige terugkomers, verwerpen, vroeggeboorte ( dag 100-110), slappe biggen, doodgeboren biggen, niet uniforme tomen en verhoogde uitval voor spenen.
PRRS recirculatie en antistoffen
Heel vaak is er sprake van recirculatie van PRRS-virus op een bedrijf, gepaard gaande met onopgemerkte ziekteverschijnselen. In het bloed van biggen na spenen worden regelmatig antistoffen gevonden die meest waarschijnlijk afkomstig zijn van biest, maar die bieden geen (effectieve) bescherming. Praktisch uitgangspunt is daarom dat biggen vanaf het spenen volledig gevoelig zijn voor PRRS infectie.
Influenza infectie
Influenza infecteert een varken alleen maar via de neus en de keel. Alleen de luchtwegen worden geïnfecteerd, van de neus-keel tot en met de longen. Influenza-virus komt niet in het bloed. Virusuitscheiding is er alleen vanuit luchtwegen via luchtdruppels (hoest, niezen) en slijm (snot, speeksel). Directe infectie treedt op door contact met een ziek dier en indirecte infectie door ‘besmet luchtwegslijm’ via verzorgers en materialen of via de lucht (luchtdruppeltjes). Typische schade is een necrotiserende tracheïtis, bronchitis en/ of bronchiolitis. Wat hoesten tot gevolg heeft.
Het immuunsysteem is goed in staat een Influenza-infectie te bestrijden en herstel treedt meestal binnen 5-7 dagen op, met vrij snel daarna het volledig virusvrij zijn van het individuele dier. Co-infecties zijn er vaak en deze verlengen de periode met ziekteverschijnselen. Ziekteverschijnselen zijn primair het gevolg van koorts, die ook gevolgen kan hebben voor de dracht in de vorm van terugkomers, verwerpen en vroeggeboorte inclusief slechte biggen.
Ziekteverschijnselen Influenza
Typische verschijnselen van Influenza zijn: algemeen ziek, koorts, hoest, benauwdheid en niezen. Een snelle verspreiding door het bedrijf is mogelijk maar wordt steeds minder vaak gezien. Al te vaak blijft Influenza op het bedrijf recirculeren, bijvoorbeeld bij de gespeende biggen. Zeker op grotere bedrijven is Influenza nogal eens het hele jaar door aanwezig. Influenza-infecties kunnen vrijwel onopgemerkt verlopen als gevolg van (kruis)bescherming door eerdere infecties of vaccinatie. Ditzelfde geldt ook voor biggen met een nog gedeeltelijke bescherming door biestantistoffen.
Samenvatting
In de varkenshouderij is er bijna altijd sprake van een complex van infecties (PRDC), al dan niet in combinatie met suboptimale huisvesting en management. Een regelmatig voorkomende combinatie van infecties op Nederlandse bedrijven is die van PRRS én Influenza, waarbij de ziekteverschijnselen op onderdelen op elkaar kunnen lijken. Maar al te graag wijst men één ziektekiem als schuldige aan, maar de werkelijkheid is ingewikkelder.
Gelukkig zijn er veel preventieve maatregelen die breed werken; maak daar gebruik van! Daarbij valt te denken aan een veelheid aan hygiënemaatregelen en het strak organiseren van dierstromen. Een goed hulpmiddel hierbij is een risicoanalyse met behulp van de COMBAT vragenlijst. Meer kiemgerichte maatregelen omvatten onder andere vaccinaties uitgevoerd volgens een zo effectief mogelijk protocol. Als dierenarts bent u in deze de aangewezen adviseur.
Heeft u vragen naar aanleiding van dit artikel, of wilt u zich inschrijven voor de Swine Expert Update en bent u dierenarts, neem dan gerust contact met ons op.
llustraties: de 10 Gouden Regels poster, copyright Boehringer Ingelheim, 2018.
Geraadpleegde bronnen:
- Diseases of Swine, J.J.Zimmerman.10th Edition.2012
- Karniychuk.2013.pathogenesis and prevention of (trans)placental PRRS virus infection
- Current Therapy in Avian Medicine and Surgery; 2016, Pages 22–106
- DGZ.2014.ademhalingsprotocol 2014 - resultaten
- Wertenbroek.2018. Results of oral fluids on Dutch PRDC pig farms: prevalence of respiratory pathogens
- Reeth, van.2018.Intervet-symposium; Rose.2016.VGV-symposium
* Zakboek Varkens, Boehringer Ingelheim, 4e herziene druk, 2018, pagina 97
