Biosecurity en dierstroommanagement verbeteren
Een hoog niveau van biosecurity op varkensbedrijven is absoluut noodzakelijk, niet alleen in varkensdichte gebieden met een hoge infectiedruk maar op alle bedrijven, omdat er vrijwel constant sprake is van de aan- en afvoer van biologische materialen (zoals dieren en voer). Behoorlijk wat onderzoeken hebben aangetoond hoe virussen door dieren worden uitgescheiden en zich verspreiden tussen bedrijven, PRRS, is een goed voorbeeld.
Het is duidelijk dat de externe biosecurity van groot belang is bij het voorkomen van bedrijfsinfecties met nieuwe virussen. Veel aandacht gaat daarbij uit naar schoon transport, een goede scheiding van schone en vuile weg, toegangsprotocollen voor bezoekers enzovoorts.
Beeld: Bert Jansen Bron: PigProgress
In elke stap van de productieketen van varkens is biosecurity belangrijk. Het bedrijf op de foto (heeft geen relatie met dit artikel) heeft een duidelijk zichtbare, pneumatisch werkende afscheiding die gebruikt wordt bij het afleveren van dieren. Dit voorkomt dat de chauffeur op het schone bedrijfsgedeelte komt en dat medewerkers van het bedrijf op het vuile bedrijfsgedeelte komen.
Ook voor wat betreft de interne biosecurity en speciaal werkwijze en dierstromen, is de noodzaak van preventieve maatregelen hoog. Het verplaatsen van een varkensbedrijf naar een minder risicovolle locatie is vrijwel nooit mogelijk. Daarom wordt het optimaliseren van de interne biosecurity, de dierstromen en de werkwijze des te belangrijker om zo de circulatie van ziektekiemen, zoals PRRS, op het bedrijf zelf zoveel mogelijk te voorkomen.
Verschillende studies die zijn gepresenteerd op congressen in 2018 (ESPHM in Barcelona, Spanje en IPVS in Chongqing, China) laten zien dat de hoge infectierisico’s die bedrijven lopen wereldwijd maar weinig van elkaar verschillen.
Een nieuwe behulpzame app
‘Combat’ (een afkorting van ‘Comprehensive Online Management and Biosecurity Assessment Tool’) is een app die is ontwikkeld door Boehringer Ingelheim Vetmedica, met het doel om varkenshouders en dierenartsen te helpen met het scoren en verbeteren van de biosecurity, dierstromen en de werkwijze. Dit kan door de eigen bedrijfsscore te vergelijken met die van andere bedrijven, maar ook door hoge risico’s in beeld te krijgen en door het stellen van prioriteiten wat betreft eventuele verbeteringen. Een voorbeeld van de app is te zien in figuur 1.
Figuur 1 – ‘COMBAT’, een 4-dimensionale kaart waarop de interne risico’s (x-as), de externe risico’s (y-as), het risico van de bedrijfslocatie (kleur van de cirkel) en de risico’s die samenhangen met de werkwijze en de dierstromen zijn aangegeven.
Het risicoprofiel is gebaseerd op 55 vragen die zijn verdeeld in 4 categorieën:
- Interne risico’s;
- External risico’s;
- Location risico; en
- Werkwijzen en dierstromen.
Voor elk van de categorieën is er een terugkoppeling aan de hand van een risico-indeling (erg hoog, hoog, gemiddeld en laag risico) om zo een discussie over de risico’s op gang te brengen en om prioriteiten aan te brengen in eventueel te nemen maatregelen. Dit artikel laat een paar van de belangrijkste bevindingen zien uit meer dan 1000 Combat vragenlijsten die wereldwijd zijn ingevuld.
Ziektestatus van buurbedrijven
Overal ter wereld zie je regio’s waar veel varkens worden gehouden. In een regio met een hoge varkensdichtheid is er een groter risico op de verspreiding van ziektekiemen. Het is daarom van belang de ziektestatus van buurbedrijven te weten zodat noodzakelijke maatregelen kunnen worden genomen. Enigszins verrassend was de bevinding dat in meer dan 70% van de gevallen de ziektestatus van het dichtstbijzijnde buurbedrijf onbekend dan wel PRRS instabiel was (Figuur 2).
Figuur 2 – Percentage van zeer hoog risico antwoorden (vraag 1 en 5 in de categorie ‘Locatie risico’)
Het is haast vanzelfsprekend dat er meer aandacht is voor externe biosecurity als de risico’s vanuit de omgeving groot tot zeer groot zijn. Dit onderzoek toont aan dat wereldwijd veel varkensbedrijven een zeer hoog risico lopen op de insleep van PRRS-virus via dieren en mensen.
De meeste bedrijven besteden weinig aandacht aan dierstromen en het reinigen van transportmiddelen tussen PRRS-negatieve en PRRS-positieve bedrijven. Dit betreft zowel vrachtwagens door veevervoer als voor veevoer, maar geldt ook voor het ophalen van dode dieren (door de Rendac). Bovendien kunnen in de helft van alle gevallen bezoekers en vrachtwagenchauffeurs zomaar de stal betreden (zie Figuur 3).
Figuur 3 – Percentage van zeer hoog risico antwoorden (vraag 6, 7, 8 en 11 in de categorie ‘Externe risico’s)
Als een ziekte zoals PRRS een bedrijf heeft geïnfecteerd, dan is het zaak de verspreiding van de ziektekiem tussen de verschillende productiegroepen zoveel mogelijk te voorkomen en de infectiedruk te verlagen.
De Combat vragen over Interne biosecurity laten zien dat in meer dan 50% van de bedrijven mensen, inclusief kleding en laarzen die ze dragen, onbeperkt tussen productiegroepen heen en weer kunnen lopen. Vervangende fokgelten zijn een bekende bron van PRRS-infectie voor zeugenstapels. Toch is er op 67% van de bedrijven contact tussen fokgelten en PRRS geïnfecteerde dieren voordat de in de zeugenstapel instromen (Figuur 4).
Figure 4 – Percentage van zeer hoog risico antwoorden (vraag 10, 11, 12 en 5 in de categorie ‘Interne risico’s)
Als het risico van PRRS-infectie van de dieren bestaat, dan zouden die dieren correct en op tijd gevaccineerd moeten zijn met een afgezwakt levend PRRS-vaccin. Waarbij wordt opgemerkt dat alleen vaccineren onvoldoende effectief voor een goede controle van PRRS in een populatie.
Voor een maximaal effect van vaccinatie om een bedrijf PRRS-stabiel te krijgen, moeten de werkwijze en het dierstroommanagement optimaal worden toegepast. Mengen van varkens van verschillende leeftijden is een van de meest voorkomende oorzaken voor langdurige recirculatie van PRRS-virus op een bedrijf. In de Combat app hebben 13 vragen betrekking op de ’10 Gouden regels’ voor een succesvol PRRS-management.
Zieke kinderen hou je thuis
Iedere ouder weet dat zieke kinderen thuis sneller herstellen, bovendien voorkom je dat er op school andere kinderen ziek worden. Ondanks deze basale kennis over ziektepreventie en ziekteverspreiding, zien we dat dierverzorgers, met alle goede bedoelingen, erg grote risico’s nemen bij de verzorging van zieke biggen.
Dat zou kunnen verklaren waarom op 77% van de bedrijven bij het spenen ‘kleintjes’ worden teruggelegd naar de volgende leeftijdsgroep. En waarom op 58% van de bedrijven er gespeende biggen in de kraamstal liggen. En dat in 48% van de gevallen de gespeende biggen min of meer in een continu systeem worden gehouden. Daarbij blijkt op 74% van de bedrijven dat fokgelten instromen in de zeugenstapel zonder een afdoende quarantaineperiode in een afgezonderde quarantainestal.
De grootste winst van een vragenlijst zit ‘m niet in de maximale score. De vragenlijst zou moeten stimuleren tot nadenken en gedragsverandering hoe dierstromen en werkwijze te optimaliseren, om risicovol gedrag in beeld te krijgen en daarbij ook nog de manier hoe ziektekiemen zich over bedrijven verplaatsen.
De risico-evaluatie met behulp van Combat is uniek, zowel in de details als in de wijze van terugkoppeling zodanig dat varkenshouders, dierenartsen en andere adviseurs makkelijk in beeld krijgen waar de grootste risico’s zitten en welke prioriteit deze hebben. Zo ook de manier waarop de uitslag in beeld wordt gebracht.
Figuur 5 - Percentage van zeer hoog risico antwoorden (vraag 6, 7, 8 en 12 in de categorie ‘Management risico’s’. Alle vragen in de categorie zijn gerelateerd aan de 10 Gouden management regels.
Risicovol gedrag begrijpen
Het falen of succes bij het verminderen van biosecurity- en managementrisico’s hangt niet af van het resultaat van de ingevulde vragenlijst. Verbeteringen zijn er alleen als de vastgestelde risico’s worden begrepen en gecorrigeerd.
Dit is een vertaling van een Engelstaige artikel Improving biosecurity and pig flow management, eerder verschenen bij PigProgress
Originele tekst: Poul Henning Rathkjen, Senior Global Technical Manager PRRS bij Boehringer Ingelheim Global Marketing
Vertaling door: Martijn Steenaert, varkensdierenarts bij Boehringer Ingelheim Animal Health Nederland
