Vijf vragen over PIA
Bent u nog niet zo bekend met PIA? Of wilt u er meer over weten? Vijf vragen en antwoorden om deze kostbare aandoening nader uit te leggen.
PIA, wat is dat ook alweer?
PIA staat voor Porcine Intestinale Adenomatose, ook wel bekend als ileïtis, wordt veroorzaakt door de bacterie Lawsonia intracellularis. Afhankelijk van de leeftijd bij infectie, de infectiedosis en de omgevingsfactoren kan een klinische of subklinische Ileitis ontstaan. Twee uitingsvormen:
- de acute vorm met plotseling dode dieren, en
- de chronische vorm met diarree.
De subklinische vorm komt het meest voor en uit zich zonder duidelijke symptomen. Vooral tegenvallende resultaten zijn een gevolg van deze vorm van Ileitis.
Gevolgen
Als er sprake is van onbalans in de darmflora, dan kunnen allerlei ziektekiemen hun kans grijpen. Dat kan dan bijvoorbeeld leiden tot PIA of een Coli-infectie. Bij PIA raakt het tweede deel van de dunne darm en soms ook het begin van de dikke darm ontstoken. Door die beschadigde darmwand kunnen varkens minder goed voer opnemen. Zieke varkens groeien daardoor minder. Ze scheiden daarbij grote hoeveelheden bacteriën uit via de mest. Zo kan de besmetting zich verspreiden.
De mate van besmetting kan per bedrijf, per afdeling en zelfs per hok verschillen. Evenals de ernst waarin de aandoening zich manifesteert, kan variëren: van milde, nauwelijks waarneembare (subklinische) verschijnselen tot ernstige acute PIA met sterfte. De acute variant komt relatief weinig voor, maar is wel de meest zichtbare vorm. Subklinische en chronische PIA zijn een stuk lastiger zichtbaar, maar niet minder erg!
Zo’n 76% van de zware vleesvarkens hebben Lawsonia-antistoffen in het bloed [1]. Die hebben dus op enig moment een besmetting doorgemaakt.
Wat zijn de verschillen tussen subklinische, acute en chronische PIA?
De acute vorm komt vooral bij zware vleesvarkens en oudere opfokgelten voor en kan zich als volgt uiten [2]:
- Bloederige diarree
- Plotseling dode dieren
De chronische vorm zien we vooral bij dieren tussen 8 en 16 weken leeftijd en kan zich als volgt uiten:
- Langzame verspreiding door de koppel
- Diarree
- Slechte uniformiteit
De subklinische vorm komt voor vanaf spenen tot aan de slacht:
- Tegenvallende technische resultaten
- Verminderde uniformiteit en slachtkwaliteit
- Verminderde groei en verhoogde voerconversie
Als u één van de bovenstaande symptomen bij uw varkens ziet, neem dan contact op met uw dierenarts.
Wat gebeurt er bij een PIA-infectie?
In een varken dat besmet raakt, is de PIA-infectie met de bijbehorende darmbeschadiging na 2 tot 3 weken op zijn hoogtepunt. Die varkens hebben dan ca. 5 weken een dipje, maar als je door de afdeling loopt, merk je weinig tot niks aan ze. Deze subklinische vorm van PIA gaat dus vrijwel ongemerkt door het bedrijf, maar zorgt wel in 6%-20% reductie van de dagelijkse groei [3].
Een deel van de besmette varkens geneest echter niet vanzelf. Dan is er sprake van chronische PIA. Die dieren blijven in dat ontstekingsniveau hangen en last houden van darmbeschadigingen. Ze groeien niet goed mee, worden achterblijvers, tot slijters aan toe.
Op basis van verschillende onderzoeken is in kaart gebracht wat er gebeurd nadat een varken geinfecteerd is met met Ileitis (PIA). Een gemiddelde tijdslijn:
- Vanaf 12u na de infectie: lawsonia in cellen en darmweefsel
- Vanaf 12-36 uur na infectie: bacteriële vermeerdering
- Vanaf 7 dagen tot 4-12 weken na infectie: verspreiding Lawsonia
- 10 dagen na infectie: zichtbare verdikking mucosa
- 3 weken na infectie: maximale verdikking mucosa
- Vanaf 4 tot 12 weken na infectie: genezing of chronisch stadium ontwikkelt
Wat zijn risicofactoren voor acute PIA?
Vitelia en Boehringer Ingelheim [4] sloegen de handen in één om uit te zoeken wat de risicofactoren zijn van acute PIA bij varkensbedrijven. Dit onderzoek [4] werd vorig jaar gepubliceerd. Hier kwam uit:
- Interne biosecurity
- Minder strikte looplijnen
- Minder reiniging en desinfectie laarzen
- Vaker aanvoer van 2 (of meer) vermeerderaars
- Minder vaak gesloten bedrijven
- Varkens op 0,8 m2 (i.p.v. 1,0 m2 of meer)
- Bedrijven met acute PIA
- Hogere gemiddelde groei
- Voeren meer startvoer
- Ontwormen vaker
Wat kost een PIA uitbraak?
In onderstaande tabel van varkensdierenarts Rutger Jansen een impressie van de gemiddelde kosten van PIA-schade op een varkensbedrijf [5]. Deze tabel is geupdate naar de laatste marktcijfers. De uitvalskosten stijgen verder nu de varkensprijzen ook omhoog gaan (juni 2019).
Wat te doen tegen PIA?
Voorkomen is beter dan genezen, ook bij PIA. We zien het in de praktijk: preventie werkt. De enige bewezen methode om varkens effectief te beschermen tegen PIA is nog altijd vaccineren. Dat kan op verschillende, eenvoudige manieren zoals via drinkwater en brijvoer. Smurfenpap, het is dé oplossing tegen PIA.
Momenteel wordt zo’n 15% van de varkens in Nederland tegen PIA gevaccineerd [6]. In bijvoorbeeld de VS ligt dat een stuk hoger, ondanks het veel hogere antibiotica gebruik aldaar. In Europa is Enterisol® Ileitis het enige vaccin op de markt tegen PIA. Raadpleeg altijd eerst uw dierenarts voor advies.
Lees meer over Enterisol Illeitis
Geraadpleegde bronnen:
[1] Jansen et al, ‘Benchmarking finishing farms in the Netherlands using technical performance antibodies ELISAs and acute phase proteins’, IPVS 2016, Dublin, Ireland
[2] Zakboek Varkens 2018 Boehringer Ingelheim
[3] Diseases of Swine 11th edition 2019 p 903
[4] Jansen, R., G. Van Well, and M. Steenaert, ‘Risk factor analysis for proliferative enteropathy (PHE) on Dutch finishing pig farms’, IPVS 2018, Chongqing, China
[5] Eigen berekening o.b.v. laatste marktcijfers, ondersteund door o.a. bijsluiter Enterisol Ilieitis (groei), Technical Manual 3.0 Procine Proliferative Enteropathy – Ileitis Boehringer Ingelheim 2007 p 27 en 898 (VC), Zakboek Varkens 2018 Boehringer Ingelheim, etc.
[6] Vaccinatiegraad o.b.v. cijfers Vetindex en aantal varkens in Nederland
